خانقاه و بست

گردآوری:مصطفی ویسمرادی

گریز گاه دل خسته زلف چون شست است

ستم رسیده علاجش نشستن بست است

در گذرتاریخ خانقاه ، محل و جایگاه مردمانی بزرگ و با ارزش ومحل فرمانروایان و افراد صاحب نام و معتمد و دارای اماکن مقدسی بوده ، به همین دلیل مردم آن روستا در منطقه اورامانات دارای ارزش و جایگاه بلندی بوده اند و برای آنان ارزش و اهمیت خاصی قائل شده اند .که در صورتیکه در منطقه قتل و یا گرفتاری برای مردم چه مرد و چه زن بوجود آمده باشد آن شخص یا اشخاص فوراً خودرا به محدوده یا موقعیت خانقاه رسانده و در خانه یکی از بزرگان روستا تا زمان رفع مشکل بعنوان پناه جو بسرمی بردند ویا به بست می نشستند . و درآنجا در امان بوده اند . که این موضوع مهم شاید در طول قرنها که روستا موجود بوده و در تمامی منطقه آنرا می شناخته اند این چنین ارزش و احترام و یا موقعیتی بوجود آمده است . (1)

اماصاحب کتاب تاریخ تصوف درکرمانشاه(محمدعلی سلطانی)درموردبست بودن خانقاه، معتقداست که:یکی

از بزرگان روستا شخص بافضل وکمالی به نام سید علی قطب خانقاهی(متوفی دراواخر قرن سیزدهم) ،فرزند سید صنع الله سومین از خلفای نقشبندیه بوده است ،از اولیای عصر خود به شمار می رفته وبه علت کثرت برکات وکرامات به (سید علی قطب )شهرت یافته است ،ازسوی شیخ سراج الدین عثمان ماذون به ارشاد ودستگیری بوده ،علی اکبر خان رف الملک اردلان ،حکمران جوانرود ومضافات ونایب الحکومه کردستان ،از ارادتمندان ومریدان آن جناب بوده است وبه مناسبت این ارادت محل خانقاه را (بست) اعلام نموده که درزمان حیات قطب وپس از آن ،حرمت وحدود خانقاه مرعی بوده است .(2)

_____________________________________________________

1-روستای خانقاه گنجینه ای درتاریخ/فتح الله نجفی

2-تاریخ تصوف درکرمانشاه/محمدعلی سلطانی

تاریخچه اساتید ومدرسه علوم دینی روستای خانقاه

به قلم:ماموستا حاج سیدمحمد مصطفائی

به نام حضرت دوست

ثنا و ستایش بی منتها شایسته ی آن ذات یکتا و سلام و صلوات بر روان پاک حبیب خدا محمد مصطفی و خاندان مبرا و یاران مصفا و پیروان نکو سیرت با وفا

نوشته یبرادر فاضل جناب ماموستا سید قادر عزیزی در مورد تاریخچه ای مختصر از بنای روستای خانقاه و معرفی صاحبان علم و عرفان آن دیار را مطالعه نمودم . از تلاش ایشان و برادر کوشا و دلسوزم کاک مصطفی ویسمرادی که مطالب را در وبلاگ خویش درج نموده است تشکر می کنم . احساس بنده این است که شخصیت های دینی و عرفانی دیگری در روستای خانقاه بوده اند که شمیم خوش علمی و عرفانی آنان مشام خانقاهیان و اطرافیان دور و نزدیک را خوشبو نموده است و زندگی مبارک خویش را در مسیر ارتقای دین اسلام و آموزش قرآن کریم به پایان برده اند و هریک برگ افتخاری را برای ما به ارمغان آورده اند . لذا اینجانب به جهت شناسایی این بزرگواران به نسل جدید و تکمیل نوشته ی ماموستا سید قادر به ذکر آنها می پردازم :
1- مرحوم سید مصطفی امام : ایشان هم عصر ماموستا سید عبدالرحمن مسعودی بوده و امام جمعه و جماعات بوده است . – به شکرانه خدای تعالی خانقاه در عرصه ی علوم دینی چنان توفیقی داشته که امور دینی در بین علما تقسیم شده و تقسیم وظایف به شیوه ای تخصصی انجام یافته است - .

آتشگاه بزرگترین آتشکده ایران بعداز آذر گشسب

ئاته ژگا ، ئاتشگا ، آتشگاه :

این قله که به نام آتشگاه یا شاخی( ئاتشگا ) نام برده شده ، از زنجیره رشته کوههای زاگرس و شاهو می باشد .که از نزدیکی سریاس شروع و تا سیروان در مرخیل ادامه می یابد . قله آتشگاه به عنوان بلند ترین قله دامنه جنوبی شاهو ( 2465 متر ) دیدگاهی بسیارجالب و دیدنی دارد که منطقه ای وسیع تا نزدیکی کرمانشاه و روانسر وجوانرود و ثلاث باباجانی و هلبجه وشهرزور و مناطقی از کردستان و مریوان را تحت دیدگاه خود قرار داده است . به همین علت در زمان زردشتیان جای روشن کردن آتش بوده که به آن وسیله پیام آیین خودرا اعلام نموده اند . آتشکده پاوه ( آتشگاه) حدود 750 الی 800 سال مداوم دایر بوده تا بالاخره پس از حمله اعراب به دست آنان تصرف و ویران شده است .*

تاریخ تصوف درروستای خانقاه

تکیه حاج شیخ نجیب اشرافی درروستای خانقاه

از سادات مشهور وسلسله علوی مرتضوی شافعی مذهبندبه کثرت زهاد وعباد معروف وساکن در روستای بزرگ خانقاه واقع در جوار شهرستان پاوه که اکنون متصل به شهر مزبور است،فضایی روحانی ومتبرک با توجه به مدفن پیشینیان سلسله محترم سادات دارد ،اکثریت قریب به اتفاق اهالی را سادات تشکیل می دهند،نخستین شخصیت از گذشتگان این سلسله مبارکه سید مسعود ابوغازی است که براساس اسناد موجود در عهد تیموریان ازبلده اصفهان به خطه کرمانشاهان مهاجرت فرموده است ودرطغرای تیولی که ممهور به دستور سلطان حسین بایقراء(875-911ه ق) است،درباره این مهاجرت آمده است(...زرین جوی قدیم خاکی است درنزدیک کرمانشاه منسوبش کردیم به سید مسود ابوغازی وموسومش نمودیم به قلعه غازی...)

روستای خانقاه و آثار شیرین و فرهاد

کوه حفاری شده در قسمت شرقی خانقاه در محل پردیبر و در حاشیه هفت سواران بنام سنگ شیرین و فرهاد مربوط به دوران قبل از اسلام بوده که بنا به موقعیت مهم واستراتژی آن محل و ساکنانش احتمالاً جنگی بین سپاه اسلام و مردم اتفاق افتاده است . که وجود قبرستان صحابه هفت سواران در جوار محل دال برآن می باشد.

همانطوری که در تصویر مشاهده می کنید درِ ورودی کوه طوری است که فقط یک نفر آن هم با زحمت می تواند وارد شودولی در درون آن دو نفر به راحتی می توانند استراحت کرده یا بخوابند درسمت راست آن نیز قسمتی مانند متکا ساخته شده است.

درمورد سازنده آن و هدف از ساختنش اطلاع دقیقی در دست نیست با توجه به اینکه در، ورودی دره واقع شده است ممکن است یک سنگر باشد اما مردم محل سالهاست که به آن طاق شیرین وفرهاد می گویند.

نگاهی اجمالی به تاریخچه واساتید مدرسه علوم دینی روستای خانقاه

مناظر زیبا وبکر ،چشم اندازهای طبیعی ،کوهستانهای سربه فلک کشیده وبوته های رنگاورنگ همگی جزئی از الطاف کتاب صامت بدون نطق باری تعالی است که به مردم پاک ومتدین کردستان ارزانی داشته است ازسوی دیگر عطایای معنوی چون ایمان ،عرفان ،تقوا واحسان همراه با باغبانان علوم دینی همگی قسمتی از آلاء ونعمتهای رحمانی اند که به مردمان این دیار بخشوده است.

میراث تمدن اسلامی از دوران طلائی صدر اول شروع شده ودرعهد خلیفه ی عادل عمربن خطاب به منطقه اورامانات رسیده ومردم آن را با دل وجان قبول کرده ودرخون آنان جاری گشته است.

یکی ازاسناد قدیمی روستای خانقاه

روستای خانقاه گنجینه ای در تاریخ / فتح اله نجفی

به نام خدا

خاراگاKharaga خانه گا ،خانقاه ، با قدمتی تاریخی بیش از 3000 سال

خانقاه در معنی :

** خانقاه معرب خانگاه ، محل اجتماع درویشان ، جائی که مشایخ و درویشان بسر ببرند و عبادت کنند ، خانقه نیز می گویند .

** در لغت نامه دهخدا چنین آمده ، خانقاه دهی است از دهستان اورامان لهون ، بخش پاوه ، شهرستان سنندج ، واقع در 3 هزار گزی جنوب باختری پاوه ... ناحیه ای است کوهستانی و سردسیر دارای 750 تن سکنه که به زبان کردی و فارسی تکلم می کنند .

توضیح نویسنده مقاله : ( لازم به ذکر است که زبان قدیمی و مادری ، اهالی روستا ، زبان کردی و هورامی ( پهلوی ) بوده و با آن صحبت می کنند . و مردم روستا با زبان رسمی کشور یعنی زبان فارسی آشنایی کامل دارند و می توانند با آن زبان بخوانند و بنویسند . و تکلم نمایند

خسته خانگایی-ولی محمدخانگایی

شیخ عبدالکریم از سادات خانگا نزدیک پاوه ؛شاعر با فضل وکمالی بوده و((خسته ))

تخلص می کرده وبیشتر اشعار او به زبان کردی اورامی است.وی تا اواخر قرن سیزدهم حیات داشته است .

واینک یکی دو قطعه ازاشعار وی:

از درد چه شبها که بخواندیم خدا را دردا که دراین عهد اثر نیست دعا را

یک ذره ندادند به خورشید عذاران آن روز که تقسیم نمودند وفا را

پیش از تو بسی بود جفا کار ولیکن کس چون تو در آفاق نزد کوس جفا را

زنجیر سرزلف تو پیوسته به هر موی صد سلسله در پای نهد باد صبا را

شد رانده زخاک در تو ((خسته ))ی مسکین

شاهان زدر خویش نرانند گدا را

صیدی دوم اورامانی /برگرفته از تاریخ مشاهیر کرد

صیدی دوم اورامانی

((صیدی))شهرت شعری دوتن از شعرای اورامی زبان بوده است.یکی صیدی اول که در دهم هجری می زیسته ودیگری صیدی دوم که در قرن سیزدهم زندگی داشته ودراینجا از اوسخن خواهیم گفت.

صیدی دوم نامش ملامحمد سلیمان فرزند حاج سید محمود از سادات خانقاه ازقرای اطراف شهرپاوه است.تحصیلات خود را در مدارس دینی اورامان وشهرزور به پایان رسانیده ومراحل نهایی را نزدملا جلال خرمالی خاتمه داده واز او اجازه تدریس گرفته است.