دیارما،سرزمین گیاهان دارویی،زینتی وخوراکی

گردآوری:مصطفی ویسمرادی

بومادران-بوژانه

گیاهی پایا وبابرگهای بابریدگی های عمیق وگلهای مجتمع وزردرنگ که دراکثرنواحی کردستان می رویدوبرای دفع کرم وصفرا جوشانده آن به کارمی رود.

این گیاه درعصربابلی ها برای تهیه مومیایی به کارمی رفته ودکتر معروف مادبیشتر بیماریهای صعب العلاج آن دوران را معالجه کرده ومعروفیت چشمگیری داشته بطوریکه تاریخ شناس فرانسوی دمرگان می فرماید :نام او namri نمری بوده و ولایت کردستان درعصربابلی ها بنام این پزشک نمری گفته می شده ودربیمارستان مادی آلان درسردشت وسازان درغرب پاوه طبابت می کرده از شهر سازان که 2790 سال پیش شهری مهم درعهد مادبوده آثاری به جای  نمانده وفقط نام آن درگفته های هرودوت وتاریخ قدیم یونان به چشم می خورد شلمه نصردوم برای دستگیری این پزشک معروف مادی به ولایت نمری یا کردستان تاخته ودرسال 823 قبل از میلاد بایورش به اطراف دیاله درکردستان جنوبی شهر «سازان»را تخریب کرده ونمری را با 5000 اسیر مادی به بابل وجنوب دیاله کوچانده وپادشاه ولایت کردستان به نام میردوک علیه شلمه نصردرکوهها دست به طغیان زده ومجسمه این پادشاه مادی به نام میردوک هنوز درشمال پاوه به چشم می خورد ونام پزشک معروف هم درآوازهای کردی اورامی ومکریانی به نام« الله نمری» هنوز زمزمه وسراییده می شود.

((ژیره و مه ری)) کی بیه ن؟

لطفاجهت مشاهده فایل ها ومطالعه موضوع روی لینکهای زیر کلیک کنید.

ژیره و مه ری 1

ژیره ومه ری 2

این مطلب به زبان اورامی وبرگرفته از مجله هورامان است.

دفن اموات در روستای خانقاه+عکس

زحمت کشان آرامستان خسته نباشید ،خداقوّت

اسلام ارزش خاصی برای انسان به ویژه انسان مسلمان قائل است،زیرا اسلام دین ارزشهاست.

دراسلام برای تمام مراحل زندگی انسان وحتی بعدازآنبرنامه های خاصی وجوددارد،به همین دلیل برای تولد،ازدواج ومرگ مراسم خاصی درنظرگرفته شده است مراسم تغسیل وتکفین وتدفین اموات که واجب کفایی است ازجمله مراسم خاص برای انسان بعداز مرگش می باشد.

آنچه دراین گزارش به آن پرداخته می شودمربوط به امر تدفین اموات درخانقاه است.

درروستای خانقاه از بدو تاسیس تاکنون درپنج مرحله به شرح زیر اموات دفن شده اند که درچهار محل آن به دلیل نبود زمین چندین سال است مرده ای دفن نشده،اما درمحل پنجم که حدود 35 سال استمورد استفاده می باشدهم چنان برای سالهای متمادی دیگر می توان ازآن استفاده نمود.

این محل ها عبارتند از :

1-قبرستان اطراف آرامگاه باباغازی.

2- قبرستان اطراف آرامگاه باباشیخ حسن.

3-قبرستان میراشا(که آثاری ازآن باقی نماندهوتبدیل به اماکن عمومی وجاده شده است).

4-قبرستان وه روه یانه.

5-قبرستان روبه روی زمین فوتبال (درمحل ترماتا)که فعلا از این محل برای دفن اموات استفاده می شود.

یه که م عیشق و ئه وینی مه وله وی کورد له دی خانه گا بو

بارها از زبان بزرگان روستا شنیده بودم که مولوی کرد(معدوم)زمانی درحجره روستای ما به تحصیل اشتغال داشته است،اما چون سندی برای اثبات این مدعاوجودنداشت مردّد بودم تااینکه درتیرماه 89 نوشته ای از استاد فاضل مرحوم ماموستا سیدطاهرهاشمی (ره)به دستم رسیدکه تردیدم را به یقین تبدیل نمود.ازطرفی خرسند بودم که اعتباری است برای زادگاهم واز سوی دیگروقتی گذشته خانقاه را با حال مقایسه می کنم مایوس شده وبه ناخلف بودن خودم اعتراف می کنم.

این متن زیبا وادیبانه وبه زبان کوردی نگاشته شده ،هرچند خواندن وفهمیدن آن برای همه میسر نیست اما جایگزین کردن کلمات فارسی برای بیان شیوای  مرحوم ماموستا سیدطاهرهاشمی (ره)کار آسانی نبود .

ادبیات غنایی در اورامی با تاکید بر اشعار مولوی کرد

عکس:محمدبیگ شاعرونقاش خانقاهی

تهیه وجمع آوری: زهرا عظیمی

مقدمه

غنا در لغت به معنای سرود و آواز خوش است که معادل لاتین آنlyrik است و ادبیات غنایی گونه ای از ادبیات است که با زبان نرم ولطیف با استفاده از معانی عمیق و نازک به بیان احساسات شخصی انسان می پردازد

ادب غنایی به صورت داستان، مرثیه ، مناجات ،بث الشکوی ، وتغزل و در قالب هایی چون غزل ، مثنوی ، رباعی و قصیده مطرح شده است

ادبیات عرفانی ، که بسیار غنی و گسترده است در حوزه  این نوع ادبیات قرار دارد نوع عرفانی آن در زبان فارسی در قرن ششم توسط سنایی رشد کرده وبوسیله نظامی به اوج  خودرسیده است

زبان اورامی در قرون متمادی زبان شعر و ادب کردستان جنوبی بود و همین امر باعث گردید تا افرادی چون مولوی  سید یعقوب ماهیدشتی و.......... اشعار خود را به این زبان بسرایند در حالیکه زبان مادری آنان اورامی نبوده است.

این سئوال پیش می آید که چرا این شاعران و دهها شاعر دیگر مانندشیخ حسن مولانا احمد بگ کوماسی و غالب شاعران سنندج ، بانه ، سقز ، مریوان و شاره زور عراق اشعار خود را به این لهجه سروده اند؟

تنها دلیل آن به نظر اینجانب بر تری  لهجه اورامی در زمینه شعر بر سایر لهجه های زبان کردی است واین مطلب رانباید از یاد ببریم که اورامی برای وزن و قافیه بر لهجه های دیگر کردی تفوق دارد

3واقعه مهم تاریخ هشتاد سال اخیر اورامان : جعفر سلطان و شیخ نصر ا

 نه به گی مامون نه ته یموری  له نگ ____هیچ کس هه ورامان نه گرته ن وه جه نگ   

  غه یر جه خان ئه حمه د به گ له ری خانان ___ئادیچ به حیله ش گرتش هه ورامان

                      درگیری جعفر سلطان و قوای رضا  شاه            

اورامنان از دیر باز تا به امروز همچون مردم دیگر اقوام مرزی سایر ملل بعلت واقع شدن در ناحیه ای حساس ازکشور از جمله اجتماعاتی بشمار رفته اند که دارای دانش سیاسی و اجتماعی نسبتا بالایی نسبت به سایر عناصر اجتماعی دیگر مرزوبومشان بوده اند . سطح دانش سیاسی اورامنان و اطلاعات جنگی- نظامی آنان در طول تاریخ شهره اقوام وطائفه های مختلف و اطراف آنان بوده است .که از دلایل مهم این قضیه استقرار مردمان این سرزمین در جغرافیای سیاسی کردستان  بوده است .

دیرینه شناسی زبان اورامی(قسمت دوم)

 معنی واژه‎ی هورامان

هورامان یکی از مناطق قشنگ و دل‎ربای کردستان است که به سختی کوه‎ها، جنگل‎ها، قله‎های پربرف و دره‎های سرسبز مشهور است. در دامن این کوه‎های بلند و مناظر دیدنیش، چندین شاعر مشهور مانند: بیسارانی، صیدی هورامی، کاردوخی، ملا خدری رواری، میرزا عبدالقادر پاوه‎ای و ... و همچنین هنرمندانی همچون: عثمان هورامی، محمدحسین کیمنه‎ای، جمیل نوسودی و ... زاده و پرورده شده‎اند.

مرز جغرافیایی منطقه‎ی هورامان در شرق، شهرستان سنندج، در غرب، منطقه‎ی شهرزور عراق، در شمال، شهرستان مریوان و در جنوب، شهرستان جوانرود است.

دیرینه شناسی زبان اورامی(1)

تهیه کننده :زهرا عظیمی

زبان اورامی (هورامی)

مقدمه

اورامانی یا اورامی به کردی: هه‌ورامی( Hewramî) یکی از گویش های زبان‌ کردی است. در قسمت‌هایی از ایران و عراق که اصطلاحا هورامان نامیده می‌شود با آن سخن می‌گویند.یکی از ویژگی‌های این زبان وجود مونث و مذکر در اسامی است.
محمد معین پدیدآورنده یکی از فرهنگ‌های مهم فارسی به نام فرهنگ معین (در شش جلد) در مقدمه این فرهنگ درباره تاریخ زبان فارسی میگوید:
برای آشنایی بیشتر با زبان پهلوی باستان زبان کردی اورامی یک منبع مهم است. پهلوی با وزنی بخصوص و همانند گورانی خوانده می‌شده است وگاهی آن را پهلوی وبرخی اوقات آن را اورامه، اورامن و اورامنانیان میگفته اند.
شاید برای دریافت این موضوع که، اورمنان، همان گونه‌ی فارسی (هورامه نان) اورامی است و با واژه‌ی (هه ورامان) یکی است، به تلاش چندانی نیاز نباشد. هورامه‌نان – هورامانان = هور + امان (امدند) + آن – زمان طلوع خورشید. همچنان که می‌گویند: (به یانیان) بامدادان، (ئیواران) زمان عصر.
زبان کردی هورامی برای سده های طولانی زبان ادبی غالب در کردستان جنوبی (شامل استانهای کردستان، کرمانشاه، ایلام و بخش هایی از کردستان عراق) بوده است و بسیاری از شاعران کرد اشعار خود را به این زبان سروده اند که از میان آنها می توان به شاعران بزرگی مانند مولوی کرد (تاوگوزی)، صیدی هورامی، میرزا عبدالقادر پاوه ای و ... اشاره نمود. کتاب حدیقه سلطانی بسیاری از این شاعران را نامبرده و نمونه ای از اشعار آنها را ارائه کرده است. بسیاری از کتاب های اهل حق به این زبان نوشته شده اند که از جمله کهنترین کتاب های نگاشته شده به زبان کردی بوده و همچنین از جمله معدود کتاب های نوشته شده به زبان های ایرانی در سده های نخستین پس از اسلام می باشند. صدیق صفی زاده (بورکه یی) در مقدمه کتاب فرهنگ ماد-جلد نخست، تاریخچه ایی کوتاه از تاریخ ادبیات اورامی عرضه کرده است .

آثاراربعه اورامان

نویسنده:محققی خانقاهی

اورامیان به خاطر داشتن هویت کهن و شهرستانیت شان که مروج یک جانشین شدنشان زودتر از سایر ملل گشته با رخداد ها و اتفاقات زیادی در تاریخ ملتشان   روبرو بوده اند .  این نژاد مهم و تاریخی  بعلت  موقعیت استراتژیکی خاصی که دارا بوده اند مناسبات متنوعی را با تمدنهای غیر از خودشان داشته اند که گاه از سر صلح و گاه از سر جنگ بوده است.بنده  سعی کرده ام  چند اثر تاریخی که نمایانگر جزرو مدهای این سزمین در دوران قدیم بوده است را برای شما دانش پژوهان و دوستداران راستین اورامان ارائه دهم چرا که گوشه های بی نظیرو بی مانند هویت فردی هر انسانی بی شک به داشته های کهن او واجتماعی که از آن سر بر آورده مربوط میشود. تاریخ ماست که موجب میشود با استفاده از آنها مسیرهای پیموده شده را مجددا از سر نگیریم .

تاریخچه ی رادیوی کردی کرماشان( وفعالیت چهار تن از بزرگان ادب وهن

مدیر وبلاگ:چندی پیش تنها شماره فصل نامه ی انستیتو کُردرا ورق می زدم،یکی از موضوعات آن

تاریخچه ی رادیوی کردی کرماشان بود که حضور چهار تن از بزرگان روستای خانقاه به عنوان نخستین

فعالان رادیو کرماشان توجه مرا بیشتر به خود جلب کرد لذا تصمیم گرفتم که قسمتهایی از مطلب مذکور

را دروبلاگم جهت استفاده کاربران گرامی به نمایش بگذارم امیدوارم که بپسندید وبا نظرات ارزشمندتان

چراغ راهم باشید:

رادیو کردی تهران دراواسط پاییز سال 1337ابتدا با 15 دقیقه وسپس نیم ساعت وسرانجام یک ساعت به

پخش برنامه به دوگویش سورانی وکرمانجی پرداخت ورادیوی کرماشان نیز دراواخر پاییز همان سال با

یک ساعت سورانی ونیم ساعت گویش کلهری آغاز به کار کرد.