تفسیرسوره عصر

نویسنده: سیّدعبدالقادر عزیزی

لحظه‌ای تصور کنید انسانی که در کره‌ی خاکی بسر می‌برد شب و روز می‌گذرد به این سو و آن سو می‌دود دست به کارهایی می‌زند گاهی موفّق و گاهی شکست می‌خورد. لحظه‌ای شاد و خندان و بیشتر خسته و نالان همچنان در تلاش و تکاپو بوده زمان با سرعت می‌گذرد ناگهان احساس می‌کند که به پایان عمر رسیده اما او همچنان در تلاش است ولی هنوز نمی‌داند به کجا می‌رود دنبال چه می‌گردد آرام آرام شعله‌های آتش حیاتش فروکش و خاموش شده نیروی کارش از بین رفته غمگین می‌شود زانوی تنهایی را در بغل گرفته سالهای از دست‌رفته‌اش را مرور می‌کند.

مثل فیلمی به تماشای گذشته خود می‌نشیند احساس می‌کند که این عمر اندک برای تحقق آرزوهایش ناکافی بوده اکنون دارد می‌رود اما نمی‌داند به کجا می‌رسد صدق الله که می‌گوید: «إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِی خُسْرٍ»؛ ولی آیا خداوند او را برای این خلق کرده که سر گشته و حیران بماند؟! پاک و منزه است از این تصور زیرا وقتی که انسان پا به این کره نهاد خداوند طریق سعادت و خوشبختی و بهره‌وری را برایش فراهم کرده «قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِیعًا فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّی هُدًى فَمَنْ تَبِعَ هُدَایَ فَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ»(بقره:38) پس شرط ضرر نکردن تبعیت از هدایت است. تنها کسانی دچار ترس و اندوه و ضرر می‌شوند که برنامه پروردگار را عملی نکنند. اولین گام ایمان است ایمان به خدای صاحب و مالک ودانا به اینکه انسان رها نشده مرگ پایان کار نیست زندگی در جهانی دیگر به گونه‌ای دیگر ادامه دارد. اما این ایمان یک مسئله ذهنی و قلبی است تا منجر به اصلاح رفتار و کردار نگردد یک آرزو محسوب می‌شود.
نکته‌ی قابل توجه این است که باید عمل نیز از حالت فردی به پیوستن به جمع تبدیل گردد مؤمن نباید تنها بماند لذا پیوستن به جمع یک انتخاب نیست یک ضرورت است. بودن با حق هر چند که مایه‌ی سعادت و خوشبختی است اما سخت و سنگین و هزینه‌بردار است مؤمن در این راه دچار ضرر مادی و فشار و ابتلائات می‌گردد باید یکدیگر رابه مقاومت و پایداری سفارش و توصیه کرد. این سوره در ابتدای امر نازل شده از سوره‌هایی است که موجز و دلچسپ تا شنونده آنرا فراموش نکند و بر ذهن و فکرش نقش بندد از جوامع کلمه بوده که مفهوم آن در یک کتاب نمی‌گنجد راه نجات و فلاح انسان همچنین راه تباه و نابودی او را نشان می‌دهد.
در این سوره به زمانه سوگند یاد شده که انسان در خسارت است جز مردمانی که 4 صفت ایمان، عمل صالح، توصیه به حق، و توصیه صبر را دارا باشند. چرا به زمانه سوگند می‌خورد چون زمانه شاهد و گواه خسران انسان و فلاح اهل ایمان و عمل است. در یک ثانیه نور 166هزار مایل را طی می‌کند در قلمرو حکمرانی خداوند اشیاء زیادی نظیر این نور وجود دارند که حرکتشان سریعتر از این موجود عجیب می‌باشد گرچه علم امروزی به آن نرسیده است. پس اصل سرمایه همان وقت است که با سرعت هرچه بیشتر می‌گذرد.
«إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ» در قرآن هرگاه ذکری از ایمان به میان امده به دنبال آن عمل صالح نیز آمده است چون ایمان بدون عمل یک ادعای خالی است پیامبر-ص- فرمود: ارتباط ایمان و عمل صالح ارتباط هسته و درخت است تا هسته نباشد درخت نیست و تا هسته به درخت تبدیل نگردد فائده‌ای ندارد. جمله «وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ» باب تفاعل و با جمع ذکر شده است اشاره به آن دارد که باید جامعه ایمانی و صالح را تشکیل داد و هر فرد از آن احساس مسئولیت کرده نگذارد جامعه به خرابی بگراید. جامعه ایمانی بی حس و بی روح نبوده که باطل را مشاهده کرده برای نابودی آن برنامه‌ریزی نکند لذا روح جهاد و پیکارگری لازم است تا به مقصد رسید نه اینکه نسبت به خود بلکه باید سایرین را به این طرز فکر توصیه کرد تا از انحطاط و سوء اخلاق دور افتاده متضمن امن و رستگاری گردد. در نهایت برای دعوت و تبلیغ دشواری، ناملایمات، اذیت و توهین پیش خواهد آید باید به حمایت و پشتیبانی و دلنوازی یکدیگر زمینه را برای راه انبیاء میسر کرد.