چکیده ای از مقاله تکامل انسان*

نویسنده:مسعود حیدری زاده  ، دکترای زیست شناسی

از دیدگاه زیست شناسی، انسان هوشمند ( Homo sapiens)  بدلیل تحول شگفت انگیز ساختار عصبی مغز دارای توانایی هایی است که او را از بقیه گونه های انسانی و جانوری متمایز می نماید. از جمله این تواناییها می توان به قدرت فکر و اندیشه، قدرت تفکر انتزاعی، توانایی بیان اندیشه ها و افکار با بکار گیری علایمی (Symbols) بصورت « زبان »  (language  ) که وسیله ایی است  برای انتقال آموخته ها، تولید و انتقال دانش، توانایی به کار گیری ابزارها و فراتر از آن توانایی ساختن ابزارهای جدید،  اشاره کرد. این مجموعه توانایی ها که همگی ناشی از ساختار پیچیدۀ مغزی انسان هوشمند هستند، مجموعه ای از دانش، تکنولوژی، زبان و ... را تحت عنوان فرهنگ،    ( Culture) ، بوجود آورده و انسان هوشمند را موجودی دارای فرهنگ می نماید. تکامل فرهنگی تنها برای انسان هوشمند مطرح می شود.

انسان فرهنگ ساز با توانایی های یاد شده به عرصه دانش و مهارت ( تکنولوژی ) پاگذاشت و قدم به قدم و نسل به نسل بر دانش و مهارتش افزود و مراحل عمده تحول فرهنگی  یعنی عصر شکار و جمع آوری، عصر کشاورزی، انقلاب صنعتی و عصر ماشین، عصر ارتباطات و عصر اطلاعات را پشت سر نهاد. انسان متمدن امروزی بویزه بعد از جنگ جهانی دوم و به ستوه آمدن از نازیسم و اندیشه های نزاد پرستانه به عصر اومانیسم  (Humanism)و ارزش گذاری برای انسان بدون در نظر گرفتن نژاد، مذهب، ملیت وارد شد. و به درستی که اعلامیه جهانی حقوق بشر قله ای بود که انسان به فتح آن نایل آمد. وجود انسان های فاشیست و نژاد پرست به هیچ عنوان از ارزش گام نهادن انسان به این مرحله نمی کاهد .

مسیر تاریخ انسان را می توان به درستی به طرف دانش، تکنولوژی، رفاه، اخلاق، صلح و نوع دوستی دید. سرانجام تاریخ انسان همچنان که در متون مقدس نیز آمده جز سعادت و خوشبختی و عدالت نخواهد بود. یکی از ویژگی های مغز انسان توانایی تفکر انتزاعی است، یعنی انسان  می تواند اندیشه و افکاری متفاوت از جهان عینی و واقعیت داشته باشد. قدرت تخیل و اندیشه انتزاعی می تواند تجسمی فراتر از واقعیت برای انسان به ارمغان آورد که این در خلق اندیشه ها و تکنولوژی های جدید دارای نقش بوده و هست .  

سوال اینجاست که آیا معنویات و مسایل مرتبط با آن نمی تواند زایده اندیشه انتزاعی انسان هوشمند باشد ؟

در قرون وسطای غرب دین و کلیسا با علم و دانش ناسازگار بودند . در اندیشه سنتی و اندیشه انسان اولیه خدا راه حلی برای مجهولات و ناتوانایی های انسان بود و هست .  هرجا عامل پدیده های طبیعی را نمی دانست و نمی داند، آن را به خدا نسبت می داد و می دهد. هر کاری را که قادر به انجامش نبود و نیست،  آن را از خدا می خواست و می خواهد. با پیشرفت علوم تجربی و کشف علل طبیعی پدیده ها و توسعه تکنولوژی های جدید جایگاه خدا برای انسان تغییر یافت و می یابد .

در حوزه ایدئولوژی ها هم همین گونه بود. دین سنتی و دین  انسان های اولیه دین حداکثری بود و هست  که برای تمام جوانب زندگی انسان برنامه دارد و داشت .

ولی بتدریج دین در حوزه اقتصاد ، دولت، فرهنگ و حتی امروزه از حوزه اخلاق پا عقب کشید  و به حوزه خصوصی فردی باز گشت بطوری که امروزه از اخلاق سکولار بدون پشتوانه دینی  سخن به میان می آید .

بااین تفاصیل جایگاه دین و خدا برای انسان امروزی کجاست ؟

در باب هدف از بعثت انبیاء ، متفکرین حوزه دین بسیار  گفته اند و نوشته اند ، نظریه « آخرت و خدا تنها هدف بعثت انبیاء»  معتقد است که تنها هدف انبیاء و وحی الهی شناساندن جهان غیب       « خدا و آخرت » به انسان است .   زیرا انسان به دلیل ماهیت زیستیش نمی تواند بدون راهنمایی به معرفت خدا و آخرت نائل شود . و اینجاست که توحید و معاد هدف رسالت انبیاء می شود . از اینرو استخراج ایدئولوژی ، اخلاق ، فرهنگ ، اقتصاد  و ... از دین را روا نمی داند و آنها را محصول و نتیجه تجربه بشری می داند .

می توان انتظار داشت که انسان هوشمند امروزی با پیشرفت مکانیک کوانتوم ، فیزیک نظری ، کیهان شناسی و منطق ریاضی به توحید و معاد هم برسد و اینجاست که رسالت ختم می شود و انببیاء دیگر نخواهند آمد.  چرا که انسان هوشمند به دلیل توانایی هایی که خدا می دانست و دیگران نمی دانستند ،  خود به توحید و معاد و ایدئولوژی و اخلاق  هم خواهد رسید . ختم رسالت بهترین گواه بر تکامل انسان است چرا که انسان با آموختن الفبای ادیان توحیدی خود می تواند خداشناسی و توحید نوین ، اخلاق و معنویت نوین را انشاء نماید. و اینجاست که انسان امروزی بر پایه آخرین نظریه های مکانیک کوانتوم ، نظریه های کیهانی و منطق ریاضی باید از نو و با دیدگاهی جدید خدا را بشناسد ، به آخرت ایمان بیاورد و برای خودش ایدئولوژی و اخلاق نوین تدوین نماید .

.....................................................................................................

*:فرم کامل این دست نوشته در آینده بصورت یک مقاله علمی کامل انشاءا چاپ خواهد شد