3واقعه مهم تاریخ هشتاد سال اخیر اورامان : جعفر سلطان و شیخ نصر ا

 نه به گی مامون نه ته یموری  له نگ ____هیچ کس هه ورامان نه گرته ن وه جه نگ   

  غه یر جه خان ئه حمه د به گ له ری خانان ___ئادیچ به حیله ش گرتش هه ورامان

                      درگیری جعفر سلطان و قوای رضا  شاه            

اورامنان از دیر باز تا به امروز همچون مردم دیگر اقوام مرزی سایر ملل بعلت واقع شدن در ناحیه ای حساس ازکشور از جمله اجتماعاتی بشمار رفته اند که دارای دانش سیاسی و اجتماعی نسبتا بالایی نسبت به سایر عناصر اجتماعی دیگر مرزوبومشان بوده اند . سطح دانش سیاسی اورامنان و اطلاعات جنگی- نظامی آنان در طول تاریخ شهره اقوام وطائفه های مختلف و اطراف آنان بوده است .که از دلایل مهم این قضیه استقرار مردمان این سرزمین در جغرافیای سیاسی کردستان  بوده است .

مردمان منطقه به علت واقع شدن در مرز ایران و عراق به علت مسائل سیاسی بین طرفین (ایران-عراق) اغلب مجبور بوده اند در ریز و درشت اتفاقات سیاسی این دو کشور دخیل باشند.ناحیه اورامان خانات و پاشاهان زیادی را تقدیم روند تاریخ کرده است که سر کرده اصلی آنها بهمن بوده است. این پادشاهان که پس از بهمن بر تخت نشسته اند حکومتشان تا اواخر دوره پهلوی  بردوام بوده است. ازجمله رویدادهای مهم تاریخ که شعور سیاسی اورامنان را در طول تاریخ بالا برده است دست به یکی کردن انگلیسی و جعفر سلطان برای مقابله باحکومت رضاخان بوده است.و پس ازآن رشادت های (محمود خان دزلی ) که هر کدام به نوبه خود تاثیرات بسزایی را در شکل گیری اندیشه سیاسی این منطقه داشته اند.

 با سقوط حکومت قاجار سلسله پهلوی با پادشاهی رضا شاه پهلوی شکل میگیرد و رضا شاه طبق عادت مملکت دارانه ای از املاک متصرفه خود بازدید میکند . در سال 1310 شمسی رضا شاه پهلوی برای سر کشی از املاک خود به شاه آباد کرمانشاه می رود و از آنجا با خبر می شود قسمت اعظم از کردستانات و خاصتا اورامان که نوار استوار و مهمی در جبهه غرب کشور محسوب میشود  متاثر از سیاست گذاری بریتانیای کبیر واقع شده و هنوز خلع سلاح نشده اند.

 (رضا شاه پهلوی)

در نتیجه همه نگاه ها به طرف جعفر سلطان ختم میشود که طرف توجه انگلیس ها بوده است.که نهایتا رضا شاه با انجام یک سری تحقیقات مجبور به حمله به آنجا میشود و طی دو بار با قوای ارتش به  آنجا لشکر کشی میکند (سلطانی:1384ص63) نخستین لشکرکشی او توسط رزم آرائ شکل میگیرد که نهایتا  سپاه او توسط جعفر سلطان قلع وقمع شده و جنازه دویست نفر از ارتش او را بر روی برفهای  اورامان بر جای میگذارد . برای آشنایی بیشتر خواننده گرامی این را اضافه  کنم که جعفر سلطان پدر کریم بیگ پدر غزت بیگ خانقاه بوده اند . در رابطه با این شکست  سپهبد (میر احمدی)) که از افراد نزدیک به رضا شاه بوده ان در کتاب خاطرات سلطانی این چنین گزارش می دهد که : یک شب زمستانی رضا شاه من را به کاخ خود احضار نمود. بنده هم ترسان و لرزان به خدمت ایشان رفتم . پیش خدمت برای اعلام حضور من در نزد رضاشاه رفته و تا دقایق مدیدی برای اجازه ورود من از خدمت شاه برنگشت . هزار جور فکر من را  در بر گرفته بود که نکند شاه پس از شکست از جعفر سلطان امشب قصد کرده من را نابود کند.

آنگاه پیش خدمت برگشت و گفت شاه اجازه ورود داده . پیش شاه رفتم شاه خود را درعبایی پیچیده بودند. اعلی حضرت با صدای خشن گفت : به آن رزم آرای مادر ... و آن علی شاه پدر ... گفته بودم برود و جعفر سلطان را نابود کند نه این که قضیه بر عکس شود و دویست نفر از سپاه من را قتل عام کند.( سلطانی : 1384   ص 63)برای سندیت بیشتر این قضیه این را اضافه کنم که اینجانب محقق متن در شهر محل گزراندن تحصیلم شخصی را اتفاقی مشاهده نمودم که بنا به گفته خودشان نودو پنج سال از عمرشان میگذشت و میگفت که از سربازان رضا شاه در درگیری جعفر سلطان بوده است که در آن  حاکم اورامان بر حکومت رضا شاه تلفات بسیاری را در این جنگ وارد کرد.  بعد از این حمله مجددا میراحمدی بنا بگفته خودش  توسط ارتش رضاخان به اورامان حمله می کنند که در این حمله رزم آراء که بعدها نخست وزیر کشور شد همراه با علیشاه خان رحیمی به اورامان لشکر کشی میکند  اما جعفر سلطان از قضیه با خبر شده و همراه با 6 هزار خانوار به کردستان عراق پناهنده می شوند. کسانی را هم که در اورامان مانده و مقاومت کرده بودند به تهران انتقال می دهند و محاکمه می کنند .(سلطانی : 1384  ص 64-65 ,) و عده ای دیگر از آنها را نیز بشیوه کهن قرون وسطایی از قسمت بالا تنه در ّ گچ فرو میکنند

                                          آدمهای نسوز

در دهه های اول حکومت پهلوی در ایران با الهام گرفتن از تفکر کمال آتاترک رضا شاه  قانون لباس یکسان که شامل (کت –شلوار اروپایی- کلاه لبه دار پهلوی)بوده را در ایران تصویب میکند . وهمه اقشار جامعه اایران را موظف به اجرای آن میکند و در صورت عدم پذیرش مردم آنجا  را با جریمه های سنگین روبه رو می کرده اند . اجرای این طرح نیز شامل مردم پاوه نیز می شود ولی مردم پاوه با این مسئله مخالفت می کنند و اعتراضات زیادی انجام می دهند . شیخ نصر الدین از شیوخ با کرامت این شهر به افسری که مجری این رسم در پاوه بوده اند هشدار می دهد که مردم پاوه مردمی متدین هستند و پوشش محلی خود را عوض نمی کنند. افسر نیز در جوابشان این طور می گوید که : این یک قانون همگانی است و برای اجرا نشدنش  دلیلی باید وجود داشته باشد. شیخ برای نشان دادن اعتراض مردم امر می کند که آتش بزرگی را در نزدیکی مسجد شهر به پا کنند و همه دراویش منطقه باذکر و سماع وارد آتش می شوند و دراویش هم آسیبی نمی بینند . مامورین نامه ای به پایتخت داده و شهر پاوه را از اجرای این دستور مستثنی می کنند (هفته نامه فرهنگی – اجتماعی- ورزشی  :1388 ص1)

           (شیخ نصرالدین)

                           واقعه استثنایی تاریخ پارلمان ایران

برای اولین بار در تاریخ پارلمان ایران نماینده ای که از جانب مردم انتخاب شده است بر کنار می شود. چرا که او متهم به ایجاد حادثه خونین پاوه است. (ولد بیگی : 1369  ص 76) توقیف او به استناد ماده 168 آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی ملی به عمل آمده مقرر می دارد هر گاه نماینده ای در حین ارتکاب جنایات در خارج از محوطه سیاسی دستگیر شود به اصل 12 قانون  اساسی متهم باید فورا به مجلس شورای اسلامی ملی اعزام شود.(ولد بیگی : 1369 ص 77 ) مردم بخاطر عدم عمل کرد بهینه سالار جاف بعنوان نماینده اورامانات در مجلس ملی از جانب مردم پاوه مورد انتقاد قرار میگیرد و گویا نمایندگی او را برسمیت نمیشناسند . سالار جاف هم با همکاری حسین بیگ(وکیل) و با جیپ های جنگی وقوای محلی جوانرود به پاوه حمله کرده و نماز گزاران پاوه ای را در سر نماز به خون میکشند . در رابطه با حمله سالار جاف نماینده مردم اورامانات عده ای از نمایندگان از سمت خود به خاطر این جنایت استعفاء داده. از جمله این شخصیت ها (بنی احمد) نمایند مردم مجلس تبریز بوده است. آیت الله صدوقی قاطب مردم یزد راهپیمایی با شکوهی را برای محکوم کردن این جنایت انجام می دهند.در این رابطه آقای  احمد نظامی از سمت استانداری خود استعفا می دهد و سپهبد پالیزبان  به عنوان استاندار کرمانشاهان طی یک مراسم انتخاب شده و به هواداری از رژیم می پردازد. اما چرا هنوز هم از حسین بیگ وکیل بعنوان افتخار جامعه کرد یاد میشود  جای بسی اندیشه دارد

 

  اعتراض نامه جمعی از پرسنل اداره مخابرات پاوه نسبت به حمله سالار جاف

منابع:

1- هفته نامه فرهنگی- اجتماعی- ورزش کرمانشاه- ویژه اورامانات3 شهریور 1388/ شماره 302 / سال هشتم

2-جغرافیای کردستان -/ سرتیپ حسینعلی رزم آرا- تهران: انتشارات دایره جغرافیایی ستاد ارتش.1331,

3-بررسی تاریخ سیاسی اجتماعی پاوه اورامانات / بهرام ولد بیگی.-تهران: نشر احسان.1369,

4-خاطرات سلطانی از قصر شیرین تا قصر قجر / به اهتمام محمد علی سلطانی: تهران: سما, 1384

5- عملیات اورامان / علی رزم آرا: به کوشش کامبیز رزم ارا" کاوه بیات: تهران: پردیس دانش و شرکت نشر و پژوهش شیرازه کتاب