واژه شناسی اورامان

درمورد شکل گیری واژه اورامان در میان تحلیل گران و اورامان شناسان و مستشرقین اروپایی نظرات متعددی وجود داشته که هر کدام را بر آن داشته تا نظر جداگانه ای در مورد شکل گیری تاریخ این واژه ابراز کنند که هر کدام به تشریح مطلبی دراین بابت پرداخته اند. بنا به سابقه کهن یکجا نشینی اورامانیان زودتر از سایر اقوام دورو بر خود و مدنیت کهن این ناحیه اینجانب را بر آن داشت نه بعنوان یک مورخ اورامان شناس بلکه بخاطر تعهد و مسئولیتی که در قبال هویت انسانی خودم و مردمان هم زبان و هم نژادم حس نمودم با جمع نمودن یک سری نوشته ها راجع بشکل گیری این واژه تصمیم به نگارش این موضوع نمودم. به امید آنکه در هر زمان و هر مکانی که از یک فرد اورامی زبان راجع به هویت او سوال پرسیدند بتواند از اطلاعاتی که دانشمندان تاریخ شناسی و مردم شناسی درباره این ناحیه بدست آورده اند استفاده نماید .

درمورد شکل گیری واژه اورامان در میان تحلیل گران و اورامان شناسان و مستشرقین اروپایی نظرات متعددی وجود داشته که هر کدام را بر آن داشته تا نظر جداگانه ای در مورد شکل گیری تاریخ این واژه ابراز کنند که هر کدام به تشریح مطلبی دراین بابت پرداخته اند. بنا به سابقه کهن یکجا نشینی اورامانیان زودتر از سایر اقوام دورو بر خود و مدنیت کهن این ناحیه اینجانب را بر آن داشت نه بعنوان یک مورخ اورامان شناس بلکه بخاطر تعهد و مسئولیتی که در قبال هویت انسانی خودم و مردمان هم زبان و هم نژادم حس نمودم با جمع نمودن یک سری نوشته ها راجع بشکل گیری این واژه تصمیم به نگارش این موضوع نمودم. به امید آنکه در هر زمان و هر مکانی که از یک فرد اورامی زبان راجع به هویت او سوال پرسیدند بتواند از اطلاعاتی که دانشمندان تاریخ شناسی و مردم شناسی درباره این ناحیه بدست آورده اند استفاده نماید .

هدف همه ما چیزی فراتر از سربلندی این قوم تاریخی و فرهنگ بی نظیرش نیست .

از روایاتی که در مورد شکل گیری این واژه موجود میباشد اشاره به یک داستان قدیمی دارد .داستان از این قرار است که در دوره قدیم ایران یکی از فرزندان پادشاه وقت ایران برای شکار به این ناحیه می آید.که در آنجا گم شده و از همراهان خود باز می ماند. از قضا یکی از افراد بومی منطقه اورامان ایشان را یافته و پس از معرفی پسر شاه او را به منزل شخصی خود برده و در آنجا از او به خوبی پذیرایی می کند. پسر شاه هم پس از رسیدن به درجه شاهی آن شخص را که اسمش عبدالرحمن بوده به حکمرانی ولایت اورامان بر می گزینند . و پس از او فرزندانش براین منطقه حکومت می کنند. آنگاه به مرور زمان با تکرار واژه عبدالرحمن به اورمان تبدیل می شود یعنی اول عبدالرحمن , عاو رحمان , و آورمان تبدیل می شود.(رزم آراء: 1386 ص7)

در کتاب سیر الاکراد این چنین آمده است که اورامان همان آورامن به معنای گرسنگی است .نویسنده این کتاب معتقد بوده چونکه طبیعت منطقه اورامان فاقدقابلیت کشت است و مردمانش از پس سیرکردن خودشان بر نمی آیندپس همیشه در حال گرسنگی بسر برده اند , که البته این نظریه شاید غیر منطقی و غیر قابل قبول است.

در روایات دیگر این واژه را اهورا+مان یعنی ماوا ومسکن آتش تحلیل کرده اند.بنا بر روایاتی چنین برداشت می شود که چون در زمان حمله اسکندر همه ایران دینشان را از ترس اسکندر به مهر پرستی تغییر داده و هورمزد پرستی فقط در اورامان رواج داشته است به این نتیجه می توان رسید که اورامان اهورا مزدا +مان یعنی محل و مکان هورمزد پرستی قلمداد شده است (هه ورامانی: 1380 ص1075)

عده ای معتقند اورامان تکامل یافته {اورامه} می باشد که یک نوع خوانندگی پارسیان تلقی می شده است و به زبان پهلوی است و اورامان را بر گرفته از آن می دانند.گویند این نوع خوانندگی را در قدیم باربد اجرا میکرده است . اورامه را نیز یکی از دهات نزدیک کاشان است. پس به نظر این نظریه پردازان واژه اورامه یک نوع سبک موسیقی و خوانندگی است که در این منطقه رواج داشته است.( بهمن سلطانی : 1386 ص 254) در اشعار مختلف واژه اورامه به این معنی که روایت کرده اند مورد استعمال واقع شده است.

لحن اورامان و بیت پهلوی – زخمه عودو سماع خسروی

در جائی دیگر این واژه را برگرفته از یکی از شهرهای دوره{ماد} می دانند به نام {اورومون} در اشعار صیدی نیز اینجنین آمده است
(فصلنامه فرهنگی و ادبی و اجتماعی زریبار 1384 ص305)

عده ای دیگر معتقدند اورامان {هور +آمان} می باشدکه معنای لغوی آنآن یعنی برگزیده شده و دارای خصوصیات مجزا از هر چیز دیگری . در جایی دیگر این واژه را به معنای زبانه آتش نیز معنی کرده اند.(بهمن سلطانی, 1386 ص355 )

مهمترین نظریه ای که می توان در این بابت پذیرفت این است که چون این ناحیه 1100 سال هور مزد پرستی را پشت سر گذاشته است و به گفته کریستین سن مهمترین مکانهاییست که زرتشت در آنجا ظهور کرده باشد به احتمال قوی (اهورامزدا + مان)است که به معنی مکان وجای پرستش اهورامزدا.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

منابع:

1 . عملیات اورامان / علی رزم آرا: به کوشش کامبیز رزم ارا" کاوه بیات: تهران: پردیس دانش و شرکت نشر و پژوهش شیرازه کتاب1386 ,

2. تاریخ اورامان / مظفر بهمن سلطانی- تصحیح و تعلیقات نادر کریمیان سردشتی- تهران: احسان-1386 ,

3 . سیرالاکراد / عبدالقادر بن رستم بابائی به اهتمام محمد رئوف توکلی – تهران: ناشر محمد رئوف توکلی

4 . میژوی هه ورامان(تاریخ اورامان)/ محمد امین اورامانی- تهران: بلخ, 1380

5. مقدمه ای بر کرد شناسی در اروپا/ پروفسور قناتی کردو.تهران-انتشارات آتیه.1379

6. جغرافیای کردستان -/ سرتیپ حسینعلی رزم آرا- تهران: انتشارات دایره جغرافیایی ستاد ارتش.1331,

7 .(زریبار)فصلنامه فرهنگی / ادبی/ اجتماعی(با ورش تحلیل پژوهشی) دوره جدید (6و5) / سال نهم / شماره( 59و58)